Αξονική & μαγνητική εγκεφάλου

Αξονική και μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου: Τι είναι και τι δείχνουν

Πρόκειται για ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις που μπορούν να δείξουν την ανατομία του εγκεφάλου, αλλά και άλλων περιοχών όπως της σπονδυλικης στήλης και -γενικότερα- σχεδόν κάθε σημείου του σώματος.

Τεχνολογικά, η αξονική τομογραφία είναι παλαιότερη τεχνολογία. Στην Ελλάδα, ήρθε στα τέλη της δεκαετιας του 1970. Βασίζεται στην κλασική ακτινοβολία (αν και οι νέας γενιάς αξονικοί τομογράφοι επιβαρύνουν ελάχιστα τον οργανισμό μας) και έχει σχετικά περιορισμένη διακριτική ικανότητα, αλλά σε κάθε περίπτωση είναι ικανή να αποκλείσει σημαντικές παθήσεις όπως όγκοι του εγκεφάλου και του κρανίου, αιμορραγίες, αιματώματα. Όλα τα νοσοκομεία διαθέτουν αξονικό τομογράφο και είναι γρήγορη εξέταση, ιδανική για μια πρώτη αξιολόγηση σε ένα επείγον περιστατικό που χρειάζεται απεικόνιση του εγκεφάλου. Με ειδικές νεότερες τεχνικές (αξονική αγγειογραφία, 3D τεχνικές) μπορεί να αναδείξει ακόμη και πολύ μικρές λεπτομέρειες.

Η μαγνητική τομογραφία δεν σχετίζεται με ακτινοβολία, μπορεί να αναδείξει πολύ μικρές λεπτομέρειες και έτσι ακόμη και πολύ μικρά εγκεφαλικά αλλά και και εστίες φλεγμονής, όπως στην σκλήρυνση κατά πλάκας δεν μπορεί να της ξεφύγουν. Ήρθε στην ιατρική πράξη περίπου μια δεκαετία μετά την αξονική τομογραφία και παρότι είναι πιο χρονοβόρα και ακριβή, συχνά την εκτοπίζει από την κλινική πράξη στη διερεύνηση των περισσότερων νευρολογικών παθήσεων. Υπάρχει πληθώρα ειδικών τεχνικών (μαγνητική αγγειογραφία για διερεύνηση ύπαρξης ανευρύσματος, μαγνητικη φασματοσκοπία για τη διερεύνηση της σύστασης (των συστατικών) ύποπτων βλαβών.

Αν ένας άνθρωπος πρέπει να κάνει μία απεικόνιση του εγκεφάλου, είναι καλύτερη η αξονική τομογραφία ή η μαγνητική τομογραφία;

Η απάντηση στην ερώτηση έχει μεγάλη σημασία, επειδή υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο μεθόδων.

Καταρχάς, θα πρέπει να τονιστεί ότι την απόφαση για διενέργεια μίας εξέτασης απεικόνισης του εγκεφάλου την παίρνει ο γιατρός, με βάση τα στοιχεία που διαθέτει και σαφώς δεν είναι μια εξετάσεις που γίνονται η επαναλαμβάνονται ως ρουτίνα (δείτε και παραπάνω). 

Πάντως, γενικά η μαγνητική τομογραφία υπερτερεί της αξονικής τομογραφίας σε διαγνωστική ευκρίνεια, αφού μπορεί να απεικονίσει βλάβες ή ανωμαλίες μικρού μεγέθους, πολύ περισσότερο σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου όπου η αξονική τομογραφία δεν μπορεί να δώσει τόσο καθαρή εικόνα. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν βλάβες, όπως τα μικρά ανευρύσματα, που δεν απεικονίζονται με ευκρίνεια ούτε στην μαγνητική τομογραφία και για τις οποίες απαιτούνται άλλες εξετάσεις (αγγειογραφία). Υπάρχουν όμως και περιορισμοί στη χρήση της μαγνητικής τομογραφίας. Η μαγνητική τομογραφία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε ανθρώπους που έχουν μεταλλικά αντικείμενα κάπου στο σώμα τους (π.χ. λάμες από παλιό χειρουργείο, βηματοδότες, μεταλλική καρδιακή βαλβίδα, ενώ κλειστοφοβικοί ασθενείς ίσως δυσκολευτούν πολύ ή ακόμη και αρνηθούν να την κάνουν. Από την άλλη μεριά, η αξονική τομογραφία είναι πιο εύκολη στη διενέργειά της, πιο γρήγορη και πιο προσιτή οικονομικά.

Εικόνα: μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Γενικά, υπερέχει της αξονικής τομογραφίας στη διευρεύνηση των περισσότερων παθήσεων του εγκεφάλου (Πηγή εικόνας: stockvault.net Free images)

-----------------

Ποιος γιατρός γράφει αξονική ή μαγνητική εγκεφάλου;

Οι κατάλληλες ιατρικές ειδικότητες για να να συστήσουν μια τέτοια εξέταση είναι του νευρολόγου και του νευροχειρουργού, που μπορούν βάση της εκπαίδευσης τους να καθορίσουν και το κλινικό ερώτημα, αλλά και να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα της εξέτασης.

Αξονική & μαγνητική εγκεφάλου στους πονοκεφάλους

Συχνά, άνθρωποι που υποφέρουν από πονοκέφαλο, είτε μετά από σύσταση κάποιου γιατρού, είτε με δική τους πρωτοβουλία, κάνουν κάποια απεικόνιση του εγκεφάλου με αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Ωστόσο, τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει λόγος να γίνει μία τέτοια εξέταση. Όπως αναφέρεται και αλλού (δείτε και τις ενότητες "Χρειάζεται στην ημικρανία να γίνουν εξετάσεις;" και "Πότε είναι ανησυχητικός ή επικίνδυνος ο πονοκέφαλος;") η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία σε ανθρώπους με ημικρανία είναι κατά κανόνα φυσιολογική, μη μπορώντας έτσι να προσφέρει κάτι διαγνωστικά. Το ίδιο ισχύει και για ανθρώπους που έχουν πονοκέφαλο τύπου τάσεως.

Ως γενικός λοιπόν κανόνας, ισχύει ότι άνθρωποι με τυπικό ιστορικό ημικρανίας ή πονοκεφάλου τάσεως και φυσιολογική κλινική νευρολογική εξέταση δεν χρειάζεται να κάνουν αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Σε περιπτώσεις όμως όπου το ιστορικό δεν είναι απολύτως τυπικό, όταν, δηλαδή, κατά τη λήψη του ιστορικού προκύπτουν στοιχεία που δεν ταιριάζουν απόλυτα με ημικρανία ή πονοκέφαλο τάσεως, τότε θα πρέπει να γίνει μία εξέταση απεικόνισης του εγκεφάλου. Όσον αφορά άλλου τύπου πρωτοπαθείς πονοκεφάλους, όπως για παράδειγμα στην αθροιστική κεφαλαλγία, συστήνεται να γίνει μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου αν ο πονοκέφαλος έχει ξεκινήσει πρόσφατα, για αποκλεισμό πιθανής υποκείμενης αιτίας.

Ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι με πονοκέφαλο ημικρανία ή πονοκέφαλο τύπου τάσεως ή γενικότερα μία πρωτοπαθή κεφαλαλγία. Κάποιοι, ασφαλώς οι λιγότεροι, μπορεί να υποφέρουν από δευτεροπαθή πονοκέφαλο (δηλαδή πονοκέφαλο με κάποια σαφή, υποκείμενη αιτία) και σε αυτούς τους ανθρώπους η απεικόνιση με αξονική ή μαγνητική τομογραφία μπορεί να είναι καθοριστική για τη διάγνωση. Υπάρχουν κάποια στοιχεία που, αν υπάρχουν στο ιστορικό ή στην εξέταση ενός ανθρώπου με πονοκέφαλο, δηλώνουν αυξημένο κίνδυνο να πρόκειται για δευτεροπαθή πονοκέφαλο και σηματοδοτούν την ανάγκη για διενέργεια απεικόνισης του εγκεφάλου, αλλά ενδεχομένως και άλλων εξετάσεων. Τα στοιχεία αυτά αποκαλούνται και «κόκκινες σημαίες κινδύνου» (“red flags”). Οι κυριότερες «κόκκινες σημαίες κινδύνου» σε έναν άνθρωπο με πονοκέφαλο είναι:

Δείτε στο παρακάτω βίντεο απόσπασμα από την εκπομπή "Υγεία Πάνω απ' Όλα" του ΑΝΤ1 TV με θέμα τις περιπτώσεις μια "ύποπτης" κεφαλαλγίας.